Ona – malarka i scenografka, on – pisarz, filmowiec, fotografik, powieściopisarz i filozof. Znakomicie się uzupełniali. Stefan i Franciszka Themersonowie od ośmiu miesięcy są patronami Płockiego Ośrodka Kultury i Sztuki. Wkrótce na nowym budynku POKiS Paweł Ryżko stworzy mural poświęcony dwójce artystów. Postępy prac będzie można oglądać podczas festiwalu Rynek Sztuki 2019.
Franciszka i Stefan Themersonowie to wyjątkowe małżeństwo, nierozłączna para w życiu prywatnym i artystycznym. Chociaż obydwoje byli samodzielnymi artystami i odnosili indywidualne sukcesy to znakomicie się uzupełniali. Dużą część ich wspólnego życia wypełniła twórcza współpraca w wielu dziedzinach – począwszy od awangardowych filmów z lat trzydziestych, poprzez książki dla dzieci, po wydawnictwo Gaberocchus Press prowadzone przez nich w Londynie od 1948 do 1979 roku.
Themersonowie patronami POKiSu
Stefan urodził się w Płocku (25 stycznia 1910), w kamienicy przy ul. Grodzkiej 5. Był synem lekarza, literata i społecznika, Mieczysława Themersona. Zanim do Płocka trafiły pierwsze seryjnie produkowane radioodbiorniki, Stefan, wtedy uczeń płockiego Gimnazjum im. Władysława Jagiełły, skonstruował własne radio. W okresie gimnazjalnym rozpoczął też swoją przygodę z fotografią artystyczną i literacką. W roku 1928, po maturze jedzie na studia do Warszawy Rok później spotyka Franciszkę Weinles, z którą w 1931 roku bierze ślub.
W latach trzydziestych, już w Warszawie, Stefan Themerson pisze książki dla dzieci ilustrowane przez Franciszkę. W latach 1930-1937 wspólnie tworzą filmy awangardowe. Wojna rzuca ich do Francji, potem do Londynu, w którym w 1948 roku zakładają niezależną oficynę wydawniczą Gaberbocchus Press, przy którym działa Common Room – miejsce regularnych spotkań artystów, naukowców, intelektualistów. Po wojnie Themerson kilka razy odwiedził Płock, a w nim przyjaciela ze szkolnych lat Kazimierza Askanasa. Zmarł w Londynie 6 września 1988 roku, cztery miesiące po śmierci Franciszki.
Mural Pawła Ryżko
6 września 2019 o godz. 16.30 prace nad muralem poświęconym artystycznej parze rozpocznie w Płockim Ośrodku Kultury i Sztuki, im. Franciszki i Stefana Themersonów Paweł Ryżko (rocznik 1984) – absolwent Wydziału Grafiki i Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. Ryżko przez 5 lat współpracował z grupą Twożywo, z którą stworzył wszystkie płockie murale grupy (istniejący „kraj kradnij”, „Dom” i nieistniejące „Baton Platon”, „Maria Materia”, „Zaangazowanie”), a także indywidualne projekty, m.in. „Polaku pracuj powoli” i „Kultura po polsku” (2012). Jest autorem okładek płyt, m.in. dla zespołu LAO CHE i Pawła Szamburskiego oraz „Hammersmith Odeon” Franka Zappy – albumu wydanego z okazji 70. rocznicy urodzin artysty.
Murale patriotyczne? Myślałem, że ich bardzo nie lubię.
rozmowa z Pawłem Ryżko
W roku 2012 otrzymał stypendium ministra kultury „Młoda Polska”. Jego twórczość opiera się głównie na plakacie, typografii, muralu i szablonie, stylistycznie nawiązując do tradycji konstruktywizmu. Prace Pawła Ryżko były pokazywane w ramach wielu wystaw zbiorowych i nagradzane na konkursach graficznych. W okresie od 23 do 27 maja 2016 na płockich murach stworzył 3 murale w ramach projektu budżetu obywatelskiego „Płock – miasto – bohater” poświęcone wybitnym postacią związanym z historią Płocka – Aleksandrem i Marią Macieszami oraz płk. Iskandrem Achmatowiczem – obrońcą Płocka w wojnie 1920 roku.
Był też autorem plakatu Festiwalu Themersonów w 2018. Wtedy też stworzył projekt poświęcony Stefanowi i Franciszce Themrsonom, który podczas Rynku Sztuki 2019 przeniesie na mur Płockiego Ośrodka Kultury i Sztuki.
Pewniki są śmiertelne,
Polityka jest śmiertelna,
Poezja jest śmiertelna,
Dobre maniery są nieśmiertelne
– Stefan Themerson
Na Rynku Sztuki rozświetlony zostanie również na budynku POKiS neon „Dobre maniery” inspirowany twórczością słynnego awangardzisty. W październiku 2019 odbędzie się w Płocku kolejna edycja Festiwalu Themersonów.
