Franciszka i Stefan Themersonowie to wyjątkowe małżeństwo, nierozłączna para w życiu prywatnym i artystycznym. Chociaż obydwoje byli samodzielnymi artystami i odnosili indywidualne sukcesy – Franciszka jako malarka i scenografka, Stefan jako pisarz, filmowiec – to znakomicie się uzupełniali. Dużą część ich wspólnego życia wypełniła twórcza współpraca w wielu dziedzinach – począwszy od awangardowych filmów z lat trzydziestych, poprzez książki dla dzieci, po wydawnictwo Gaberocchus Press prowadzone przez nich w Londynie od 1948 do 1979 roku.
Tak o Stefanie Themersonie mówił Jerzy Bralczyk: Niezwykły człowiek. Nie urodziłem się w Płocku, ale mam wrażenie, że to jedna z najważniejszych postaci, jakie do tej pory przyszły na świat w tym mieście. Co więcej, według mnie Stefan Themerson jest jednym z największych polskich pisarzy. To postać bardzo kreatywna, w kilku dziedzinach wyprzedzająca swój czas.
Stefan Themerson – wybitny płocczanin, wszechstronny artysta, prawdziwy człowiek renesansu żyjący w 20 wiecznej Europie. Był prozaikiem, fizykiem, fotografikiem, twórcą awangardowych filmów, w końcu również autorem poezji semantycznej, powieściopisarzem i filozofem.
Urodził się w Płocku 25 stycznia 1910r., w kamienicy przy ul. Grodzkiej 5. Był synem lekarza, literata i społecznika, Mieczysława Themersona. Zanim do Płocka trafiły pierwsze seryjnie produkowane radioodbiorniki, Stefan, wtedy uczeń płockiego Gimnazjum im. Władysława Jagiełły, skonstruował własne radio. W okresie gimnazjalnym rozpoczął też swoją przygodę z fotografią artystyczną.
Twórczość literacka ma swoje początki również w Płocku. W „Mazowsze Płockie i Kujawy” ukazały się jego wiersze i opowiadania. W 1928 roku (ma wówczas osiemnaście lat)publikuje w piśmie o zasięgu ogólnopolskim „Wiek XX” wizjonerski artykuł Możliwości radiowe.
W latach trzydziestych, już w Warszawie, Stefan Themerson pisze książki dla dzieci ilustrowane przez Franciszkę ( Historia Felka Strąka (1931), Jacuś w zaczarowanym mieście (1931), Poczta i Narodziny liter (1932), Nasi ojcowie pracują (1933), My nie chcemy siedzieć w klatce (1934), Był gdzieś haj taki kraj i Była gdzieś taka wieś, Przygody Marcelianka Majsterklepki ). W 1938 roku ukazuje się Pan Tom buduje dom, zaliczany do klasyki polskiej literatury dziecięcej. Książeczka ta doczekała się kilku kolejnych wydać oraz tłumaczenia na język angielski oraz holenderski, na jej podstawie autor napisał także słuchowisko radiowe. Literatura dziecięca Themersona z tego okresu ma wymiar dydaktyczny, wprowadza młodych czytelników w świat nowoczesnej techniki, pracy człowieka, funkcjonowania instytucji i w życie w innych krajach i kulturach. Rysunki Franciszki o zgeometryzowanej i syntetycznej formie uzupełniają Stefana i dodają im innego wymiaru. W istotny sposób wpłynęły one na styl i obraz książki dziecięcej lat trzydziestych. Franciszka ilustruje kolażami nowele Stefana publikowane w Naokoło świata, a poza tym opracowuje graficznie książki innych autorów (m.in. Jana Brzechwy). Artykuły Stefana ukazują się w „Miesięczniku Literackim”, „Dekadzie Literackiej”, „Wiadomościach literackich”, „Polsce zbrojnej”, wiersze dla dzieci w „Płomyczku”, „Płomyku” i podręcznikach szkolnych. W Warszawie Stefan studiował fizykę (na Uniwersytecie Warszawskim) i architekturę (na Politechnice Warszawskiej).
W latach 1930-1937 realizował wraz z Franciszką filmy awangardowe poprzedzone eksperymentami w zakresie fotografii i filmu. Wspólnie założyli Spółdzielnię Filmową i wydawali pismo „f.a” (film artystyczny). Powstał wtedy film „Europa” – ilustracja do słynnego poematu Anatola Sterna.
Później, już w Londynie, w którym zamieszkali po wojnie, powstały jeszcze dwa filmy: „Oko i ucho” i „Calling Mr. Smith” (1943-1944)
W roku 1948 Themersonowie założyli niezależną oficynę wydawniczą Gaberbocchus Press, która za cel stawiała sobie publikowanie bestlookerów (termin stworzony w opozycji do bestsellerów) – książek o niezwykłej szacie graficznej i treściach bliskich wydawcom. Wydawnictwo pozostało w ich rękach od 1979 i działa w Amsterdamie pod nazwą Gaberocchus/de Harmonie.
Wśród książek opublikowanych przez Themersonów znalazło się m.in. pierwsze angielskie wydanie „Króla Ubu” Alfreda Jarry, dzieła Raymonda Queneau, C.D. Grabbe, Camille Renault, Stevie Smitha, Kurta Schwittersa, Apollinaire’a, Bertranda Russella i Stefana Themersona wiele z ilustracjami Franciszki, które tworzą z tekstami nierozerwalną całość. Przy gaberbocchus Press działał Common Room – miejsce regularnych spotkań artystów, naukowców, intelektualistów, gdzie odbywały się odczyty, prezentacje utworów literackich, koncerty, wystawy, dyskusje. Stefan Themerson oddawał się eksperymentom w zakresie typografii. Stworzył poezję semantyczną, stawiającą sobie za cel powrót do źródłowych znaczeń słów ich definicjami („Bayamus” , libretto opery semantycznej „Święty Franciszek i wilk z Gubbio albo kotlety świętego Franciszka”, „On semantic Poetry).
Fascynacji Themersonem nie kryli Bertrand Russell, Raymond Queneau, Kurt Schwitters i inni wielcy twórcy światowego formatu.
Szczególnie uznanie wzbudza twórczość literacka dla dorosłych. Stefan Themerson jest autorem tłumaczonych na wiele języków i ciągle wydawanych książek, napisał m.in. „Wyspę Hobsona”. „Wykład profesora MMa”, „Kardynała Pollatuo”, „Euklides był osłem” i „Toma Harrisa”.
Po wojnie Themerson zmarł w Londynie 6 września 1988r., cztery miesiące po śmierci Franciszki.
W 2013r. imieniem Themersonów nazwano jedną z płockich uli. Od kilku lat Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki organizuje Festiwal Themersonów.
Spadkobierczyni Themersonów, Jasia Reichardt, przekazała do płockiego Muzeum Mazowieckiego wiele pamiątek po Stefanie, które czekają na stałą ekspozycję.
W grudniu 2014 r. znakomita część spuścizny po Themersonie trafiła do Biblioteki Narodowej w Warszawie.
Od dnia 31 stycznia 2019 roku Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki nosi imię Themersonów.
